In de afgelopen jaren hebben we een term zien opkomen die steeds vaker wordt gebruikt in beleidsdiscussies en politieke debatten: ‘Brede Welvaart’. Op het eerste gezicht lijkt dit een mooi streven, gericht op het meten en verbeteren van welvaart in al zijn vormen. Maar achter deze schijnbare onschuld schuilen gevaren die we niet mogen negeren. Het gebruik van ‘Brede Welvaart’ als term kan onbedoeld leiden tot een toename van overheidsbemoeienis, met flinke gevolgen voor individuele vrijheden en onze economie.
‘Brede Welvaart’ betekent dat er brederer wordt gekeken naar welvaart dan alleen het gebruikelijke economische perspectief, zoals met het bruto binnenlands product (BBP). Het roept op tot een bredere benadering, waarbij ook sociale, ecologische en culturele aspecten worden meegenomen. Op het eerste gezicht lijkt dit een mooi streven naar een meer evenwichtige samenleving, maar we moeten hier mee oppassen.
Het gebruik van de term ‘Brede Welvaart’ kan namelijk leiden tot een verschuiving van de verantwoordelijkheid voor welzijn van het individu naar de overheid. Door welvaart te meten aan de hand van een breed scala aan indicatoren, ontstaat de verleiding om het stuur van het individuele leven over te dragen aan de overheid. Want als de overheid verantwoordelijk wordt gesteld voor het vergroten van ‘Brede Welvaart’, is het niet ondenkbaar dat zij zich steeds meer gaat bemoeien met ons dagelijks leven.
In Nederland, en dus ook in steden als Dordrecht, wordt ‘Brede Welvaart’ gemeten aan de hand van diverse indicatoren, variërend van het aantal geregistreerde misdrijven tot de tevredenheid met het leven. Echter, deze mix van indicatoren kan problematisch zijn. Sommige indicatoren, zoals het aantal misdrijven, zijn direct gerelateerd aan het beleid en de acties van de overheid. Maar anderen, zoals tevredenheid met het leven, zijn veel complexer en worden beïnvloed door allerlei factoren waar de overheid weinig controle over heeft.
Bovendien kan het per individu sterk verschillen welke indicatoren relevant zijn voor hun welzijn. Een indicator zoals ‘afstand tot basisscholen’ is bijvoorbeeld alleen van belang voor ouders met kinderen in die leeftijdscategorie. Het algemene model van ‘Brede Welvaart’ kan nooit de unieke behoeften en situaties van individuen vastleggen. Wat voor de één welvaart betekent, kan voor de ander iets heel anders zijn. Door de subjectiviteit van het concept openen we de deur naar willekeurige beoordelingen en manipulatie van beleid door politici en ambtenaren. Dit kan zich vertalen in een steeds grotere overheidsbemoeienis, waarbij individuele keuzevrijheid en persoonlijke verantwoordelijkheid onder druk komen te staan.
Een ander punt van zorg is dat sommige indicatoren de rol van de overheid overschrijden. Neem bijvoorbeeld de indicator ‘afstand tot cafés’. Moet de overheid echt ingrijpen om ‘Brede Welvaart’ te bevorderen door op elke straathoek cafés te openen? Dit is een zaak voor de vrije markt en individuele ondernemerschap, niet voor de overheid.
Een ander aspect dat we niet over het hoofd mogen zien, is de potentiële verstoring van onze economie. Het meten van ‘Brede Welvaart’ op basis van brede indicatoren kan ertoe leiden dat de focus verschuift van economische groei en innovatie naar herverdeling en egalitarisme. Dit kan nadelige gevolgen hebben voor het ondernemerschap, de concurrentiekracht en de economische veerkracht van een land of een stad. Het gevaar bestaat dat de stimulans om te investeren en te innoveren afneemt, omdat de beloning hiervoor mogelijk niet meer in verhouding staat tot de bredere welvaartswinst.
Om te voorkomen dat de term ‘Brede Welvaart’ een opstapje wordt naar steeds meer overheidsbemoeienis, is het belangrijk dat we kritisch blijven. We moeten waakzaam zijn voor de sluipende impact van deze term op beleidsvorming en politieke besluitvorming. Het meten en verbeteren van welvaart is van groot belang, maar laten we ervoor zorgen dat we dit doen op een manier die individuele vrijheden en onze economie niet in gevaar brengt.
Laten we onze focus verleggen naar het stimuleren van een gezonde economie, waarin iedereen vrij is om zijn of haar eigen welvaart na te streven op basis van persoonlijke keuzes en verantwoordelijkheden. Laten we voorkomen dat ‘Brede Welvaart’ een misleidende term wordt die ons op een glijdende schaal richting steeds meer overheidsbemoeienis brengt. Onze vrijheden en welvaart zijn van onschatbare waarde en verdienen bescherming tegen de verlokkingen van een goedbedoeld, maar potentieel gevaarlijk concept.